در زمان نوشتن این مطلب، بیش از 10000 ارز دیجیتال وجود دارد. تقریباً هر کدام از آنها مدعی ارائه یک نوآوری منحصربه‌فرد به دنیای ارزهای دیجیتال و چیزی هستند که هیچ پروژه دیگری پیش از آن انجام نداده است. بسیاری از شما می‌دانید که بیشتر پروژه‌های ارزهای دیجیتال یا در برآورده کردن وعده‌های خود شکست می‌خورند یا اصلاً هیچ وقت هیچ ارزش خاص و ویژه‌ای نداشته‌اند. ارز دیجیتال سولانا (Solana) که با نماد SOL شناخته می‌شود، از جمله معدود پروژه‌هایی است که در این دسته قرار نمی‌گیرد.
سولانا یک پروژه ارز دیجیتال با رویکردی به نحوه ی عملکرد بلاکچین است که به شکلی ریشه‌ای متفاوت است. این پروژه روی عنصری تمرکز می‌کند که به حدی ساده است که به تعجب می‌افتید! یعنی «زمان». همان‌طور که در ادامه مشخص می‌شود، معرفی یک ساعت غیرمتمرکز برای یک بلاکچین ارز دیجیتال بیشتر از چیزی که تصور می‌شود، کارآیی دارد.
تاریخچه سولانا
داستان سولانا به یک ساحل آفتابی در کالیفرنیا به همین نام باز می‌گردد. ساحل سولانا در فاصله 30 دقیقه‌ای شمال سن دیگو (San Diego)، یعنی جایی قرار گرفته که بنیان‌گذار و مدیر عامل سولانا، آناتولی یاکوفنکو (Anatoly Yakovenko) بیشتر عمرش را با کار کردن در زمینه مخابرات گذرانده است. این که بگوییم یاکوفنکو در 12 سال فعالیتش در شرکت کوال‌کام (Qualcomm) در توسعه تکنولوژی که در تمام گوشی‌های هوشمند استفاده می‌شود نقشی کلیدی داشته است، نه تنها اغراق نیست که تا حدی هم کم‌لطفی است.
یاکوفنکو در ابتدا به بیت کوین و اتریوم علاقه خاصی نداشت و این رمزارزها فقط توجه او را جلب کرده بودند. زمانی که او مشغول توسعه یک شبکه دیپ لرنینگ بود، به شکل مختصری هم بیت کوین استخراج کرد. در همین زمان در تجربه‌ای که خودش آن را در سال 2017 در کتاب «رویای تب‌آلودی که با کافئین در ساعت 4 صبح شکل گرفته» توصیف کرده است، متوجه شد که تابع هش‌گذاری بیت کوین، یعنی SHA256، می‌تواند برای ساخت یک ساعت غیرمتمرکز روی یک بلاکچین، مورد استفاده قرار بگیرد.
یاکوفنکو سپس این مطلب را نظریه‌پردازی کرد که زدن مُهر یا برچسب زمانی به تراکنش‌ها به احتمال قوی مقیاس‌پذیری بلاک‌چین‌های ارز دیجیتال را افزایش خواهد داد، بدون اینکه امنیت یا غیر متمرکز بودن آنها را از بین ببرد. او می‌دانست امکان ساخت چنین چیزی وجود دارد؛ چرا که گوگل و اینتل هر دو تکنولوژی‌های مشابهی در پایگاه‌های داده خود، ایجاد کرده بودند اگرچه به شکلی متمرکز. او وایت‌پیپر انقلابی سولانا را در نوامبر 2017 به شکلی بی سروصدا منتشر کرد.
سولانا چیست؟
شبکه سولانا یک اکوسیستم غیرمتمرکز، امن، مقیاس‌پذیر و سریع است. این پروژه با هدف تبدیل‌شدن به بستری برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (Dapp) ایجاد شد و در حال حاضر یکی از رقبای اصلی اتریوم به حساب می‌آید. سرعت انجام تراکنش‌ها، پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و مقیاس‌پذیری بالای شبکه باعث شده است تا این پروژه به‌سرعت به یکی از اکوسیستم‌های پیشتاز در حوزه بلاک چین تبدیل شود.
مشکلات شبکه اتریوم در بحث مقیاس‌پذیری سبب شد تا این شبکه بتواند با سرعت بیشتری به جایگاه فعلی خود برسد و در حال حاضر می‌توان آن را جدی‌ترین تهدید برای اتریوم و محبوبیت آن در نظر گرفت.
سرعت نسبتاً پایین تأیید تراکنش‌ها در بسیاری از بلاک چین‌ها، همواره به‌عنوان یکی از معایب سیستم‌های غیرمتمرکز مطرح می‌شده است؛ این در حالی است که با ورود پروژه‌هایی مثل سولانا، رفته‌رفته بلاک چین‌های کندتر جای خود را به بلاک چین‌های بهینه‌تر می‌دهند. این شبکه قادر است روی کاغذ در هر ثانیه بیش از ۵۰ هزار تراکنش را پردازش کند؛ یعنی سولانا علاوه بر بلاک چین‌ها دیگر، غول‌های حوزه پرداخت مثل پی‌پل و مسترکارت را هم تهدید می‌کند.
از آنجا که این اکوسیستم از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند، می‌تواند میزبان انواع اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، از توکن‌های غیرمثلی (NFT) گرفته تا صرافی‌های غیرمتمرکز و بازارسازهای خودکار باشد. به نوعی می‌توان سولانا را مشابه شبکه اتریوم ولی با کارایی بیشتر توصیف کرد. مقبولیت این شبکه در بین کارشناسان و توسعه‌دهندگان این حوزه تا حدی است که در حال حاضر بیش از ۴۰۰ پروژه روی این اکوسیستم در حال فعالیت هستند و روزبه‌روز هم بر تعداد آنها افزوده می‌شود.
بیشتر از یک دهه از راه‌اندازی شبکه بیت کوین می‌گذرد؛ در آن زمان بیت کوین یک مشکل اساسی را حل کرد و آغازکننده راهی بود که در آن دیگر نیازی به یک نهاد متمرکز (مثل ویزا و پی‌پل) برای تأیید و پردازش تراکنش‌ها نبود؛ یعنی هر کسی از هر جای دنیا می‌توانست بدون نیاز به اعتماد به واسطه، به افراد دیگر پول ارسال کند.
کُندی استفاده از شبکه‌هایی مثل بیت کوین باعث ظهور فناوری‌های تازه‌ای شد. چند سال بعد اتریوم کار خود را باظرفیت حدود ۱۵ تراکنش برای ثانیه آغاز کرد ولی با گذشت زمان این عدد هم کافی نبود. حالا با ظهور سولانا و پلتفرم‌های مشابه، ظرفیت پردازش بلاک چین‌ها بسیار بالاتر رفته و افراد می‌توانند در عین بهره‌مندی از ویژگی غیرمتمرکزبودن، با سرعتی زیاد تعاملات مالی خود را انجام دهند.
تاریخچه و بنیان گذاران ارز دیجیتال Solana
این پروژه از سال 2017 شروع و پس از طی مراحلی در سال 2020 توسط بنیاد سولانا راه اندازی شد . آناتولی یاکووِنکو( Anatoly Yakovenko ) از مهم ترین افراد بنیاد سولانا می باشد . این فرد به سرعت در رده های بالا قرار گرفت و در سال 2015 مدیر ارشد این ستاد شد . بعدها مسیر حرفه ای این شخص تغییر کرد و به عنوان یک مهندس نرم افزار در Dropbox به سمت جدیدی رفت .
در سال 2017 ، Yakovenko کار بر روی پروژه ای را شروع کرد که بعدا به عنوان سولانا ظاهر می شود . یاکووِنکو با همکاری یکی از افراد، پروژه ای به نام آزمایشگاه های سولانا تاسیس کردند . با جذب چند فرد دیگر ، پروتکل Solana و توکن SOL در سال 2020 برای عموم منتشر شد.
ارز دیجیتال سولانا چگونه کار می‌کند؟
هشدار: سولانا به شکل قابل‌توجهی پیچیده است. اجازه بدهید با اصطلاحی شروع کنیم که احتمالاً قبلاً در ارتباط با این پروژه آن را شنیده‌اید: گواهی تاریخ (PoH: Proof of History). گواهی تاریخ مانند گواهی‌های مشابه، یک مکانیسم توافق جمعی نیست، بلکه یکی از اجزای مکانیسم توافق جمعی گواهی سهم سولانا محسوب می‌شود.
گواهی تاریخ شامل مهر زمانی زدن تراکنش‌ها در هنگام اضافه شدن آنها به بلاک‌های سولانا می‌شود. در هر 400 میلی‌ثانیه یک بلاک جدید در سولانا ایجاد می‌شود (با 15 ثانیه اتریوم و 10 دقیقه بیت کوین مقایسه کنید). بدون اینکه وارد جزئیات فنی پیچیده شویم، ساعت غیرمتمرکزی که برای ارجاع در مهرهای زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد تابع هش SHA256 است. این تابع ممکن است برای شما آشنا باشد؛ زیرا همان تابعی است که در مکانیسم توافق جمعی گواهی کار بیت کوین مورد استفاده قرار گرفته است.
به جای کار کردن برای «حل» تابع‌های هش‌گذاری برای ایجاد بلاک‌های جدید، سولانا از خروجی‌های متوالی SHA256 برای ارجاع در برچسب زمانی استفاده می‌کند. این باعث می‌شود یک نوع «تیک ساعت» در هر 400 میلی‌ثانیه (به جای یک ثانیه در ساعت معمولی) ایجاد شود.
حالا اجازه بدهید بعضی از سوءتفاهم‌ها را در مورد ارز دیجیتال سولانا برطرف کنیم. منابع بسیاری، مکانیسم توافق جمعی سولانا را گواهی سهم نیابتی (DPoS) معرفی می‌کنند. این درست نیست و تیم سولانا هم بارها به این موضوع اشاره کرده است. این البته اشتباهی است که به راحتی ممکن است پیش بیاید؛ چراکه بلاک چین سولانا قواعد متفاوتی (رهبران، معتبرسازندگان، آرشیورها و غیره) دارد. در حالی که ارزهای دیجیتال گواهی نیابتی در اصل این قواعد را به مشارکت‌کنندگان در شبکه واگذار می‌کنند، سولانا این کار را نمی‌کند. ساده بگوییم، تمام نودها در سولانا نقشی در تکمیل قواعد شبکه دارند.
مشهورترین پروژه‌های اکوسیستم سولانا
سروم (Serum) را می‌توان بزرگترین پروژه روی اکوسیستم سولانا به حساب آورد. سروم یک صرافی غیرمتمرکز است که در آن معامله‌گران می‌توانند ارزهای خود را خریدوفروش کنند. تمام تعاملات در سروم بر بستر قراردادهای هوشمند انجام می‌گیرند.
برای مقایسه بهتر، می‌توان سروم را شبیه به یونی سواپ در شبکه اتریوم و سوشی سواپ در بایننس اسمارت چین دانست. سروم همچنین از معاملات بین زنجیره‌ای هم پشتیبانی می‌کند؛ یعنی معامله‌گران می‌توانند توکن‌های اتریومی و توکن‌هایی را که روی بلاک چین پولکادات ایجاد شده‌اند هم معامله کنند.
ریدیوم (Raydium) یک بازارساز خودکار (AMM) و یک تأمین‌کننده نقدینگی است که روی بلاک چین سولانا کار می‌کند. ریدیوم علاوه بر ارائه قابلیت معاملات ارزها، کشت سود و ایجاد استخرهای نقدینگی برای توکن‌های SPL، امکاناتی هم برای راه‌اندازی پروژه‌ها روی این شبکه در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این امکانات چیزی شبیه به لانچ پد صرافی بایننس است. طبق اعلام ریدیوم، چیزی بیش از ۲ میلیارد دلار سرمایه در این پروتکل قفل شده است.
سولاریوم (Solarium) یک پیام‌رسان رمزنگاری‌شده است که روی بلاک چین سولانا فعالیت می‌کند. استفاده از الگوریتم رمزنگاری سیستماتیک ChaCha20-Poly1305 باعث شده تا امنیت این پیام‌رسان تا حد زیادی افزایش پیدا کند.
منگو مارکتس (Mango Markets) امکان استفاده از اهرم‌هایی تا ۵ برابر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. کارمزدهای نزدیک به صفر و سرعت بالا از جمله ویژگی‌های این پلتفرم معاملاتی است. منگو مارکتس از استخرهای نقدینگی سولانا و سروم استفاده می‌کند؛ استفاده از این استخرها نگرانی‌ها از بابت نقدینگی را به حداقل می‌رساند.
اودیوس (Audius) همان طور که از اسمش مشخص است، یک پلتفرم غیرمتمرکز برای پخش موسیقی است. هدف اودیوس اعطای ابتکارعمل به تولیدکنندگان محتوا و هنرمندان است. اودیوس ابتدا در بلاک چین اتریوم توسعه یافته بود ولی کمی بعد به سولانا مهاجرت کرد. در حال حاضر اودیوس بیش از ۱ میلیون کاربر دارد.
اصل قضیه در پروژه سولانا
نکته کلیدی که در مورد سولانا بهتر است به یاد داشته باشید این است که سولانا وظایف مختلف را به نودهای متفاوت روی شبکه واگذار می‌کند تا سرعت را بهبود ببخشد و تمام تراکنش‌ها را برای اطمینان از اعتبار آنها مهر زمانی می‌زند. این یعنی یک خوشه از نودها (خوشه سولانا) می‌تواند مسئول میزبانی از یک پلتفرم مالی غیرمتمرکز مثل یونی سواپ (Uniswap) باشد و یک خوشه دیگر سولانا می‌تواند مسئول پردازش میکروتراکنش‌های انجام‌شده در جهان مجازی دیسانترالند (Decentraland) باشد. این باعث می‌شود سولانا غیرمتمرکز، مقیاس‌پذیر و امن باشد؛ بدون اینکه ادعایی داشته باشد.
توکن ارز دیجیتال سولانا (SOL)
توکن ارز دیجیتال سولانا (SOL) ارز دیجیتال اختصاصی بلاکچین سولانا (Solana) است. این ارز دیجیتال برای پرداخت کارمزدهای شبکه سولانا سوزانده می‌شود. سولانا همچنین می‌تواند برای تبدیل شدن به یک نود بلاکچین مورد استیک قرار بگیرد.
در آینده، ارز دیجیتال سولانا برای رأی‌گیری در مورد تغییرات سولانا مورد استفاده قرار خواهد گرفت. در زمان نوشتن این مطلب هنوز به خاطر مستندسازی متناقض مشخص نیست که سولانا تورمی (inflationary) است یا غیرتورمی (deflationary)؛ با این حال به نظر می‌رسد غیرتورمی باشد.
کاردبرد‌های توکن SOL
توکن SOL توکن اختصاصی بلاکچین ارز دیجیتال سولانا (Solana) است. این شبکه از الگوریتم اجماع اثبات سهام استفاده می‌کند؛ لذا این شبکه به افرادی که این ارز را نگهداری نمایند پاداش می‌دهد. برای افزایش مقبولیت، تمامی کارمزدهای پرداختی، از طریق توکن SOL محاسبه می‌گردد. همچنین پس از دریافت کارمزد، توکن‌های استفاده شده به عنوان کارمزد، سوزانده می‌شوند. این امر منجر به کاهش عرضۀ کل در طول زمان می‌گردد. ترکیب این دو ویژگی، باعث افزایش قیمت توکن SOL در درازمدت می‌شود.
پرداخت‌های خرد در سیستم توکن SOL با لامپورت (lamport) انجام می‌شود. یک لامپورت دارای ارزش 0.000000001 SOL است.
توکن SOL چند کاربرد اساسی در شبکه ارز دیجیتال Solana دارد:
- استیکینگ: با نگهداری و استیکینگ این توکن، می‌توان ضمن کمک به شبکه، به صورت دوره‌ای توکن SOL جدید دریافت نمود.
- کارمزد تراکنش: برای استفاده از این شبکه و ایجاد قرارداد هوشمند و انجام تراکنش، کاربر باید کارمزد را از طریق توکن SOL پرداخت نماید.
- رأی‌دهی و اجماع: در آینده امکان رأی‌دهی در شبکه فقط از طریق دارا بودن توکن SOL مقدور خواهد بود.
